Sznapka Emil (1882–1959), nauczyciel, działacz społeczny.
Ur. 21 III w Czechowicach (pow. bielski) na Śląsku Cieszyńskim, był synem Antoniego (1853–1913), kierownika miejscowej szkoły ludowej, i Eufrozyny z Linzerów. Miał jedenaścioro rodzeństwa, m.in. braci Roberta (1890–1950), inżyniera górnictwa, dyrektora technicznego Górnośląskiego Zjednoczenia Huty Królewska i Laura, a następnie Wspólnoty Interesów Górniczo-Hutniczych w Katowicach, oraz Stefana (1895–1918), urzędnika, poległego 9 XI w walkach polsko-ukraińskich o Lwów.
S. uczył się w szkole ludowej w Czechowicach, a następnie w niemieckim gimnazjum w Bielsku, gdzie 3 VIII 1903 zdał maturę. W październiku t.r. podjął studia z zakresu filologii germańskiej i klasycznej na Wydz. Filozoficznym UJ, które od r. 1906 kontynuował na Uniw. Fryderyka Wilhelma w Berlinie. Dn. 15 VIII 1907 ukończył studia i od 2 IX t.r. jako zastępca nauczyciela uczył języka niemieckiego, a od r. 1908 także łaciny w gimnazjum w Złoczowie. T.r. zdał w Krakowie egzamin uprawniający do nauczania w szkołach średnich i od września 1909 uczył w Wyższej Szkole Realnej w Żywcu. W r. 1910 został nauczycielem języka niemieckiego w państw. Gimnazjum Polskim w Cieszynie. Włączył się w działalność organizacji kulturalnych i społecznych, m.in. 21 III 1911 został przewodniczącym Polskiego Tow. Śpiewaczego, a 16 VII t.r. zastępcą skarbnika (od r. 1912 skarbnikiem) Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego; funkcję tę pełnił do r. 1913. Wstąpił wtedy do Związku Śląskich Katolików i prawdopodobnie Polskiego Tow. Pedagogicznego.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej i powołaniu 16 VIII 1914 w Krakowie Naczelnego Komitetu Narodowego włączył się S. w organizowanie, utworzonej tydzień później w Cieszynie jego Sekcji Śląskiej, kierowanej przez Ignacego Domagalskiego. Działał też w charytatywnej Katolickiej Rodzinie Sierocej i od 10 XI 1917 reprezentował ją w zarządzie Polskiego Związku Ochrony Dzieci i Opieki nad Młodzieżą na Śląsku (w r. 1930 wszedł w skład jej zarządu). Dn. 7 XII 1918 został sekretarzem Związku Śląskich Katolików. W r. 1919 objął funkcję dyrektora Seminarium Nauczycielskiego w Bobrku pod Cieszynem (od r. 1932 w granicach miasta). Po podziale Śląska Cieszyńskiego (28 VII 1920) kontynuował działalność w polskim Cieszynie. W l. 1920–3 był członkiem Zarządu Głównego Macierzy Szkolnej, w lutym 1921 został zastępcą przewodniczącego Koła Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych oraz przewodniczącym powołanej wtedy Poradni dla Matek, a w listopadzie r.n. wszedł w skład zarządu Tow. Ludoznawczego. W lutym 1923 wystąpił z Polskiego Tow. Pedagogicznego, protestując przeciw planom włączenia go do ogólnopolskiego Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych. Prawdopodobnie wtedy podjął działalność w Stow. Chrześcijańsko-Narodowym Nauczycielstwa Szkół Powszechnych. Współorganizował obchody setnej rocznicy urodzin Pawła Stalmacha i Karola Miarki (1924) oraz 80-lecia tygodnika „Gwiazdka Cieszyńska” (1928). Działał w cieszyńskich stowarzyszeniach: Dziedzictwie bł. Jana Sarkandra oraz Opiece nad kształcącą się młodzieżą katolicką im. bł. Melchiora Grodzieckiego. W l. 1936–9 był członkiem zarządu Okręgu Śląskiego Tow. Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych. Po zlikwidowaniu w r. 1936 Seminarium Nauczycielskiego kierował działającą samodzielnie siedmioklasową szkołą ćwiczeń, po czym objął dyrekcję Koedukacyjnego Liceum Pedagogicznego (1937), a następnie Państw. Gimnazjum i Liceum Męskiego im. Mikołaja Kopernika (1938). Doświadczenia z pracy w Seminarium opisał w artykule Koło krajoznawcze („Z pracy państwowych seminariów nauczycielskich w Polsce”, W. 1937).
Pod okupacją niemiecką prowadził S. w Cieszynie tajne nauczanie języka polskiego dla uczniów szkół średnich. Aresztowany 9 XI 1939, był przetrzymywany w cieszyńskim więzieniu do 17 IV r.n. Po wojnie uczył w II Państw. Liceum i Gimnazjum Koedukacyjnym (następnie II Liceum Ogólnokształcącym) tamże. Współorganizował obchody 50-lecia Gimnazjum Polskiego w Cieszynie (15–16 VI 1946). Ogłosił artykuły: Paralelki polskie samoistnym seminarium w Bobrku przy Cieszynie i jego rozwój w czasie wojny światowej (1914–1918) oraz Rozwój seminarium w Państwie Polskim aż do likwidacji i organizacji liceum pedagogicznego (oba w: „Pamiętnik Jubileuszu Państwowego Liceum Pedagogicznego w Cieszynie”, Cieszyn 1948), a także Dzieje Męskiego Seminarium Nauczycielskiego („Księga pamiątkowa wydana z okazji 50-lecia Męskiego Seminarium Nauczycielskiego i Liceum Pedagogicznego im. Pawła Stalmacha w Cieszynie”, Cieszyn 1959). Prawdopodobnie w r. 1958 przeszedł na emeryturę. Zmarł 22 VI 1959 w Cieszynie, został pochowany na cmentarzu komunalnym.
W zawartym 17 VII 1909 małżeństwie z Heleną Dąbrowską (1887–1952), córką Walentego i Karoliny z Kmentów, siostrą Włodzimierza Dąbrowskiego (1892–1942), prawnika, posła na Sejm Śląski, zamordowanego w obozie koncentracyjnym Auschwitz, miał S. córki: Kornelię (1910–1942), nauczycielkę, podczas okupacji niemieckiej organizatorkę w Cieszynie tajnego nauczania i konspiracyjnego harcerstwa, Irenę (ur. 1916), Danutę (ur. 1920), zamężną za Władysławem Kubieczkiem, i Jadwigę (ur. 1924).
S. może być mylony z działającym na Śląsku Cieszyńskim Emilem Sznapką (ur. 1891), nauczycielem w Rychwałdzie (obecnie w Czechach), członkiem Polskiego Tow. Pedagogicznego, działaczem Tow. Gimnastycznego «Sokół».
Golec J., Bojda S., Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, Cieszyn 1998 III (bibliogr., fot.); Snoch B., Górnośląski leksykon biograficzny, Kat. 2004 (dot. brata, Roberta); – Golec J., Władze towarzystwa, w: Polskości bastion. Szkice z dziejów Macierzy, Red. R. Danel, Cieszyn 1985 s. 57–8; Jasicki J., Dyrektor Emil Sznapka, w: Księga pamiątkowa wydana z okazji 50-lecia Męskiego Seminarium Nauczycielskiego i Liceum Pedagogicznego im. Pawła Stalmacha w Cieszynie, Cieszyn 1959 s. 57–9 (fot.); Kopoczek T., Kornelia Sznapka, „Głos Ziemi Cieszyńskiej” 1996 nr 13 (dot. córki, Kornelii); Księga pamiątkowa Państwowego Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczego obecnie Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Cieszynie, Red. J. Puczek, Cieszyn 1990 s. 50–1 (fot.); Księga pamiątkowa Polskiego Gimnazjum Macierzy Szkolnej w Cieszynie obecnie Liceum Ogólnokształcące im. Antoniego Osuchowskiego w Cieszynie, Red. L. Miękinia, Cieszyn 1995 s. 24, 26–7 (fot.); Pasek E., Szkolnictwo podstawowe w powiecie cieszyńskim w latach 1945–1965, „Pam. Cieszyński” T. 2: 1972 s. 26–7; tenże, Więzienie cieszyńskie, w: Więzienia hitlerowskie na Śląsku, w Zagłębiu Dąbrowskim i w Częstochowie 1939–1945, Red. A. Szafer, Kat. 1983 s. 58; Spyra J., Biblioteka Muzeum w Cieszynie, „Pam. Cieszyński” T. 10: 1995 s. 69; – Pierwsze sprawozdanie Dyrekcji Wyższej Szkoły Realnej w Żywcu za r. szk. 1911, Żywiec 1911 s. 27; Pieter J., Czasy i ludzie, Kat. 1986 cz. 1–2 s. 265; Sprawozdanie Dyrekcji gimnazjum polskiego w Cieszynie z r. szk. 1910/11, Cieszyn 1911 s. 38; Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum w Złoczowie za r. szk. 1908, s. 28, 30, 1909 s. 24, 1910 s. 50; – „Dzien. Cieszyński” 1911 nr 70, 161, 165, 1912 nr 142, 1913 nr 85 (dot. ojca, Antoniego), 1918 nr 267 (dot. brata, Stefana), 1920 nr 71, 1921 nr 45, 48, 1922 nr 270, 1923 nr 37; „Głos Ludu Śląskiego” 1923 nr 26, 1927 nr 35; „Gwiazdka Cieszyńska” 1909 nr 56, 1910 nr 77, 79, 1911 nr 59, 1912 nr 25, 53, 60, 1913 nr 30 (dot. ojca, Antoniego), 1914 nr 70, 193, 1917 nr 95, 1918 nr 45, 100, 101, 1919 nr 57, 1920 nr 70, 1921 nr 17, 1922 nr 101, 1923 nr 17, 19, 77, 1924 nr 8, 40, 60, 68, 1926 nr 1, 32, 36, 97, 1930 nr 27, 69 (dot. brata, Roberta), 1929 nr 49 (dot. córki, Kornelii), 1939 nr 30; „Poseł Zw. Śląskich Katolików” T. 40: 1913 s. 50; „Przegl. Pedagog.” 1937 nr 6, 1938 nr 7–8, 1939 nr 9–10; – AP w Kat., Oddz. w Cieszynie: Akta m. Cieszyna, sygn. 1131 s. 80 (metryki osób przynależnych do gm. Bobrek), Więzienie w Cieszynie, sygn. 6946; Arch. UJ: sygn. 26 PKEN, sygn. S II 181A, sygn. WF II 338 nr 549, sygn. WF II 339 nr 513, sygn. WF II 340 nr 551, sygn. WF II 341 nr 533, sygn. WF II 342 nr 575, sygn. WF II 343 nr 521; Paraf. rzymskokatol. p. wezw. św. Katarzyny w Czechowicach-Dziedzicach: Metryki chrztów (1859–89), Indeks metryk chrztów (1857–1981); Paraf. rzymskokatol. p. wezw. św. Marii Magdaleny w Cieszynie: Metryki chrztów, t. 26 B s. 44, 96, Metryki zgonów, t. 14 A s. 390, t. 15 A s. 24; Zemský archiv w Opawie: Sbírka matrik bývalého Severomoravského kraje, sygn. Ja I 6, Metryki chrztów paraf. rzymskokatol. w Jabłonkowie (1841–1903), k. 117v; – Informacje Józefa Golca z Sopotu.
Bibliogr. dot. Emila Sznapka (ur. 1891): Gąsiorowski A., Ruch sokoli w Europie południowo-wschodniej, w: Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867–1997, Red. E. Małolepszy, Z. Pawluczuk, Częstochowa 2001 s. 182; – „Gwiazdka Cieszyńska” 1908 nr 57, 1911 nr 57; „Mies. Pedagog.” R. 22: 1912 nr 2 s. 32.
Michael Morys-Twarowski